مونو کلسیم فسفات چیست:

مونو کلسیم فسفات که با نام های دیگری همچون MCP نیز شناخته می شود یک ماده که مورد نیاز صنایع دام و طیور، رنگ، کاشی، سرامیک و صنایع شیمیایی می باشد. این ماده یکی از مواد اولیه ضروری در مرغ داری ها، دامداری ها و کارخانجات خوراک طیور می باشد.

نیاز به تامین فسفر مورد نیاز دام و طیور از سال 1940 مطرح گردید و پیش از آن از موارد جایگزین همچون فسفریت، فلوئور و پودر استخوان استفاده می گردید. در حال حاضر در اکثر کشورها که تولید دام و طیور به شکل صنعتی و مکانیزه انجام می شود، وجود فسفر غیرآلی به عنوان مکمل غذایی به منظور رشد سریع و سالم حیوان از اهیمت ویژه ای برخوردار است. در میان مکمل های غیر آلی مونو کلسیم فسفات و دی کلسیم فسفات از دیگر موارد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

در آمریکا این دو ماده به صورت 35% مونو کلسیم فسفات و 65% دی کلسیم فسفات که با نام دی فس نیز شناخته می شود مصرف می گردد.

مشخصات فیزیکی مونو کلسیم فسفات:

مونو کلسیم فسفات به عنوان یک ماده مکمل در خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در ساختار خود دارای کلسیم به میزان 16.9 درصد و فسفر به مقدار 24.6 درصد می باشد که در مقایسه با دی کلسیم فسفات با کلسیم به میزان 24 درصد و فسفر به میزان 18 درصد دارای ارزشی به میزان 136 درصد می باشد به این معنی که با درنظر گرفتن فسفر مونو کلسیم فسفات ارزش این ماده 36 درصد بالاتر از دی کلسیم فسفات است.

این ماده دارای فسفر و قابلیت حلالیت بالا می باشد.در تغذیه نشخواران می توان از دی، مونو و تری کلسیم فسفات با توجه به آنکه در شبکه این جانوران دسی و تری کلسیم می شکنند و به هونو تغییر شکل می بایند استفاده گردد، اما این موضوع در طیور تفاوت دارد و با افزودن کلسیم می توان کلسیم و فسفر را تنظیم کرد. تولید مونو کلسیم فسفات به نسبت دی کلسیم فسفات نیاز به اسیدهای فسفر کمتری می باشد و همچنین از خود گازهای سمی و پس مانده های زائد کمتری تولید می کند.

مونو کلسیم فسفات با دارا بودن فسفر کل به میزان 32 درصد و رطوبت حداکثر 2 درصد، قابلیت حل شدن در اسید سیتریک را به میزان 99 درصد و در آب به مقدار 80 درصد دارا می باشد و این ماده به صورت گرانول و کریستال هیدراته عرضه می گردد. مونو کلسیم فسفات به نسبت دی کلسیم فسفات از مزایای بیشتری برخوردار است. از اجزای تشکیل دهنده این ماده می توان به مقدار فسفر به میزان 22.5 درصد اشاره نمود و این درحالی است که این مقدار در دی کلسیم فسفات به میزان 18 درصد می رسد.

ضریب هضمی مونو کلسیم فسفات به مقدار 85 درصد می باشد، در حالی که در دی کلسیم فسفات تنها 69 درصد می باشد و هر واحد دی کلسیم فسفات معادل 0.7 مونو کلسیم فسفات است. با توجه به کیفیت بالا، حجم و وزن کم مونو کلسیم فسفات از لحاظ حمل و نقل و خرید، مونو کلسیم فسفات به نسبت دی کلسیم فسفات از ارجحیت بالاتری برخوردار است.

نحوه تولید مونو کلسیم فسفات:

مونو کلسیم فسفات از طریق واکنش شیمیایی اسید فسفریک و کربنات کلسیم تولید می گردد. در ابتدا می بایست عناصر سمی و مضر اسفید فسفریک به اندازه استاندار کاهش یابد و از مهمتری این عناصر می توان به فلوئور اشاره نمود که مقدار آن می بایست از 3-2 به مقدار 0.2 – 0.1 کاهش یابد، همچنین کنترل مواد نامحلول و میزان فسفر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

از مواد اولیه دیگر در تولید می توان به کربنات کلسیم اشاره کرد. این ماده به صورت معدنی بوده و پس از استخراج از معدن و در فرآیند پودر سازی به دانه بندی مورد نیاز مابین 200 الی 300 مش می رسد. سایز ذرات، درصد کلسیم و میزان عنصر های مضر همچون اکسید منیزیم از موارد مهم در کنترل کیفی محصول می باشد. پس از مهیاسازی مواد اولیه با کیفیت مناسب، هر دو ماده پس از ذخیره سازی در مخازن مواد اولیه خط تولید، وارد راکتور گردیده و پس از انجام فرآیند وارد مرحله خشک کردن و دانه بندی می گردد.

منابع تامین فسفر مورد نیاز به عنوان ماده اولیه در کارخانجات تولید مونو کلسیم فسفات و دی کلسیم فسفات از طروق ذیل می تواند باشد:

• سنگ فسفات:

در این روش که به صورت تولید به روش مستقیم نیز مرسوم می باشد، میزان کمی از سنگ فسفات در کنار شیرآهک و طی پروسه طولانی شیمیایی می توان محصولات مختلفی از جمله دی کلسیم فسفات تولید کرد و قابلیت تولید در این روش به نحوی می باشد که می تواند عناصر سمی و سنگین را جداسازی نموده که این روش بیشتر در کشورهایی که از تکنولوژی بالایی برخوردار می باشند مرسوم است.

• استخوان و ضایعات دامی:

در این روش از استخوان و سایر ضایعات دام به عنوان منبع فسفر استفاده می گردد و بیشتر در آمریکا و شمال اروپا رایج می باشد و سهم موثری را در تولید محصولات فسفاته دارد. این روش نیازمند تکنولوژی تولید خاص خود بوده و مواد اولیه آن از کشتارگاه ها و مراکز محصولات پروتئینی تامین می گردد. خاکستر استخوان به دست آمده در این روش از طریق حرارت تا دمای 550 درجه سانتی گراد به میزان 24 ساعت تهیه می گردد که دارای رنگ سفید مایل به خاکستری می باشد و یکی از بهترین منابع تامین فسفر جهت استفاده از خوراک دام و طیور می باشد.

• اسید فسفریک:

یکی از روش های متداول و مرسوم تولید مونو کلسیم فسفات در اکثر کارخانجات ترکیب اسید فسفریک با کربنات که در این روش عناصر سمی و مضر اسفید فسفریک از جمله فلوئور می بایست به اندازه استاندار و به مقدار 0.2 – 0.1 کاهش یابد.

کاربرد مونو کلسیم فسفات در خوراک دام و طیور:

مونو کلسیم فسفات حاوی فسفر و کلسیم یکی از موثرترین مواد مکمل غذایی در خوراک دام و طیور جهت بازدهی و حیات مناسب این حیوانات می باشد. کلسیم در انعقاد خون، تبادلات سلولی، فعالیت قلب، فعالیت های عضلانی و عصبی نقش به سزایی دارد، فسفر نیز در اشتها، تشکیل بافت عصبی، تولید مثل، فعالیت های گوارشی و تشکیل بافت استخوانی نقش به سزایی دارد.

از عوارض کمبود کلسیم و فسفر در دام می توان به نرمی و شکننده شدن استخوان ها، بیماری تب شیر، فلجی در دام ها، انحراف اشتها که باعث خوردن اشیاء غیر مغذی توسط دام می گردد، کاهش رشد و تولید، کاهش مقاومت در برابر بیماری ها و نازائی نام برد.

همچنین از عوارض کمبود فسفر و کلسیم در طیور می توان به نرمی استخوان و فلجی در جوجه ها، شکنندگی استخوان در مرغ ها، کمبود اشتها و در نتیجه کاهش رشد و تولید، افزایش مقدار لبنه و شکستگی تخم مرغ، کاهش تولید جوجه، تلفات به علت فلجی، کاهش کارایی عضلانی، استخوانی و بی اشتهایی نام برد. بر عکس از مزایای حضور کلسیم و فسفر در دام و طیور می توان به استخوان بندی محکم، اقزایش تولید شیر، افزایش اشتها، افزایش باروری، کاهش میزان لبنه و استحکام تخم مرغ و افزایش تولید جوجه نام برد.

در صورت کمبود کلسیم حیوانات، استخوان ها نرم و شکننده می گردد و حیوان مشکل در راه رافت خواهد داشت. در مرغ ها می توان به نرمی منقار و پاهای قوسی شکل اشاره نمود. این نوع مرغ ها تخم های پوست نازک داشته و تولید تخم مرغ ممکن است کاهش یابد. تب شیر بیماری می باشد که در این وضعیت گاو ها پس از زایمان به مشکل تنش های ماهیچه ای و در موارد قوی تر، فلجی و بی حسی می گردند.

با توجه به بررسی های انجام گردیده پرهیز از مصرف کلسیم در دوره خشکی و حفظ سطح جیره مناسب و کافی از فسفر می تواند بروز تب شیر را کاهش دهد و به منظور پیش گیری از تب شیر استفاده از جیره با کلسیم پایین با پیش بینی از زمان تقریبی زایمان انجام می گردد و در صورت تخمین اشتباه موجب کمبود کلسیم می گردد.

نسبت ترکیب کلسیم و فسفر از اهمیت بالایی برخوردار است، مناسب ترین میزان ترکیب کلسیم به فسفر در رنج 1 به 1 یا 1 به 2 قرار دارد و این نسبت بر حیواناتی همچون نشخواران با رعایت میزان فسفر از نسبت بالاتری برخوردار است.

براساس بررسی های انجام شده میزان فسفر در نشخواران می تواند بیشتر از کلسیم باشد و این در حالی است که میزان کلسیم برای مرغ های تخم گذار با توجه به آنکه به مقدار بیشتری از کلسیم جهت تولید تخم نیاز دارند می توان بیشتر باشد. کلسیم به طور معمول به صورت سنگ آهک آسیاب شده در اختیار آنها قرار می گیرد. فسفر در بدن حیوانات به نسبت کلسیم کمتر می باشد، در حدود 99 درصد کلسیم موجود در بدن حیوانات در استخوان ها و دندان ها وجود دارد و نسبت فسفر در آنها به میزان 80 الی 85 دصد از کل بدن است.

از عوارض کمبود کلسیم و فسفر در دام و طیور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

دام:

• شکنند
  ه شدن استخوان ها در دام ها بالغ
• نرمی استخوان در دام های جوان
• کاهش در رشد و میزان تولید
• کاهش مقاومت در برابر بیماری
• بیماری تب شیر
• انحراف اشتها
• نازائی

طیور:

• نرمی و شکنندگی استخوان ها در مرغ ها
• افزایش مقدار لبنه و شکنندگی تخم مرغ
• تلفات به علت فلجی و کاهش کارایی قلب
• کاهش رشد و تولید
• کاهش اشتها

از مزایای حضور کلسیم و فسفر در دام و طیور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

دام:

• افزایش تولید شیر
• استخوان بندی قوی و محکم
• افزایش قدرت باروری
• عملکرد مناسب دستگاههای گوارشی و عشلانی

طیور:

• افزایش اشتها
• استخوان بندی محکم
• افزایش تولید و تخمگذاری
• کاهش مقدار لبنه و عدم شکستگی تخم مرغ
• افزایش تولید جوجه

‏

محصولات دیگر ما: خاک دیاتومه، پلی آلومینیوم کلراید، هیدروکسید پتاسیم، تری سدیم فسفات، سیلیکاژل، قیر، سدیم تری پلی فسفات، مونو کلسیم فسفات، Bitumen، اسید سیتریک، مولکولارسیو، آلومینای فعال، کربن اکتیو، پتاسیم کربنات ، اگزالیک اسید، خاک تونسیل ، اکسید تیتانیوم، اسید استئاریک، گوارگام ، سدیم هگزا متا فسفات ، اسید بوریک ، دی سدیم فسفات ، مونو سدیم فسفات ، کربوکسی متیل سلولز ، سولفات پتاسیم